این مسجد مشتمل بر شبستان‌های طویلی بوده که در اطراف حیاط مرکزی ساخته شده و خمیر مایه اصلی مصالح آن‌ها گل جبه و خشت خام است. در دوره سلجوقی ایوان غربی و مناره که بر روی آن اشکال هندسی و خطوط کوفی است، ساخته شد. در دوره صفوی نیز الحاقاتی به ایوان مذکور اضافه و گنبد مسجد جامع که آن‌هم دارای محراب است، ساخته شد

این مسجد دارای سه محراب است که دو محراب در حال حاضر در مسجد بوده و یکی از محراب‌ها به موزه چهارفصل منتقل شده است.

محراب گچ‌بری کوچک

این محراب متعلق به قرن پنجم و ششم هجری قمری است، در سال 1356 از کاوش باستان‌شناسی جبهه شمالی مسجد جامع کشف شد. محراب کوچکی که باقی مانده از یک محراب بزرگ در این مکان بوده است. این محراب کم‌نظیر که هنر گچ‌بری دوره سلجوقی را در اوج زیبایی و ظرافت به نمایش گذاشته دارای کتیبه‌های افقی و عمودی به خط کوفی است که شامل قسمتی از آیات چهار و پنج سوره فتح با طرح گل و بوته است. کتیبه حاشیه اول: « .... السکینه فی قلوب المومنین لیزداد و ایماناً مع ایمانهم...» و «مؤمنات جنات تجری من تحتا الانهار خالدین فی‌ها....» بر ستون‌های کوچک محراب در بالا و پایین کتیبه«الملک لله» تکرار شده است. در وسط محراب و خط ثلث به کتیبه زیر نوشته شده است: «بسم الله الرحمن الرحیم انه یعلم باٌن التذیری العزه لله.»

محراب گچ‌بری سمت چپ شبستان گنبد

این محراب به قرن هشتم هجری قمری تعلق دارد. در حاشیه محراب و با خط کوفی بنایی قسمتی از سوره یاس گچ‌بری شده است و فقط از آیه هشت تا 15 این سوره در حاشیه محراب باقی مانده است. در حاشیه بعدی که به خط نسخ است با آیات 125 و 126 سوره بقره تزیین شده است. حاشیه بعدی که به خط کوفی است قسمتی از سوره فتح نوشته شده است، قسمتی از اول سوره مذکور از بین رفته و از جمله «...دنبک و ما تقدم» تا جمله «...و ینصرک» روی محراب باقی مانده است. قسمت مانده این کتیبه عبارت از آیه دو و اول آیه سه سوره فتح است.

محراب سمت راست شبستان گنبد

این محراب مربوط به دوره صفویه است. در طاق محراب آیه 254 سوره بقره «آیه الکرسی» به خط ثلث گچ‌بری شده است. در وسط محراب جمله «یا قاطع البرهان، یا خلیفه الرحمن، یا صاحب الزمان» به خط ثلث گچ‌بری و در هشت لوزی هشت کلمه «علی» به خط کوفی بنایی گچ‌بری شده است. بالای محراب قسمتی از سوره اخلاص به خط کوفی بنایی با رنگ روی گچ نوشته شده که فقط «...الصمد لم یلد ولم یولد و لم یکن.....» باقی مانده و در بالای این سوره جمله «لا اله الا الله محمد رسول الله علی ولی الله» به خط ثلث نوشته شده است. در قوس بالای جملات مذکور سوره کافرون به خط نستعلیق نوشته شده که فقط جمله«بسم الله الرحمن الرحیم یا ای‌ها آل.... ولا انتم عابدون......ماعبدتم....» باقی مانده است.

در حاشیه دور کتیبه مذکور در بالا جملات «الملک الله، الحکم الله» به خط کوفی بنایی روی گچ نوشته شده است.

* گزارش از  رضا مظاهری کارشناس ارشد مردم‌شناسی

انتهای پیام/